ဘာေၾကာင့္ ရာသီေသြး ထိမ္ရသလဲ

Ref:Health Articles on Monday, October 29, 2012 at 2:52pm ·



ရာသီမလာဘဲ ရာသီေသြး ထိမ္ေနတာကို ေဆးပညာအရ Amenorrhea လုိ႔ ေခၚပါတယ္။  ဒီအေျခအေနက ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ ပထမ အေၾကာင္းရင္းက အပ်ဳိေဖာ္ဝင္တဲ့တိုင္ေအာင္ ရာသီေသြး မလာေသးတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ၿပီး အဲဒါက Primary Amenorrhoea လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒုတိယ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ အစပိုင္းမွာ ရာသီေသြးမွန္မွန္ လာေနၿပီးမွ ထိမ္သြားတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ၿပီး ဒါကို Secondary Amenorrhoea လို႔ ေခၚပါတယ္။

အပ်ဳိေဖာ္ဝင္သည့္တိုင္ေအာင္ ရာသီေသြးမလာေသာ Primary Amenorrhoea

ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ မိန္းကေလးေတြအေနနဲ႔ ရာသီေသြး စတင္မေပၚတဲ့အေျခအေနကို ဆိုလိုပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ အသက္ ၈-၁၆ ႏွစ္အရြယ္ၾကားမွာ ရာသီစလာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ ၁၇ ႏွစ္အရြယ္ကို ေရာက္တဲ့အထိ ရာသီစတင္ မလာေသးဘူးဆိုရင္ တျခားစမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ဖို႔ရာအတြက္ ဆရာဝန္နဲ႔ သြားျပသင့္ေနပါၿပီ။ ဒါ့အျပင္ အသက္ ၁၄ ႏွစ္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အထိ မိန္းကေလးေတြက ရင္သားႀကီးထြားမႈ၊ လိင္အဂၤါ အေမြးေပါက္မႈ စတာေတြ မဖြံ႕ၿဖိဳးေသးရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း

ရာသီေသြး စတင္မလာေသးရင္ ကိုယ္ဝန္မရႏိုင္ဘူးလို႔ မိန္းကေလး အမ်ားစုက ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ ဒါက မမွန္ပါဘူး။ တကယ္လို႔ ပထမဆံုး သားဥေႂကြေနခ်ိန္မွာ (ရာသီမလာေသးေပမယ့္) အမ်ဳိးသားတစ္ဦးနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံမႈရွိရင္ ပထမဆံုး ရာသီမလာခင္မွာ ကိုယ္ဝန္ ရႏိုင္ပါတယ္။

ပီက်ဴထရီဂလင္းေရာဂါမ်ား

ပီက်ဴထရီဂလင္းဟာ ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးၿပီး ဒီေဟာ္မုန္းေတြက ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ဘာလုပ္ရမယ္ဆိုတဲ့ ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို ေပးပါတယ္။ ဒီဂလင္းရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မႈ တစ္ခုခုနဲ႔ ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ မွားရင္ ခႏၶာကိုယ္က ရာသီေသြး စတင္ဆင္းဖို႔အတြက္ မွန္ကန္တဲ့ ၫႊန္ၾကားခ်က္ကို လက္ခံမရရွိတတ္ပါဘူး။

မ်ဳိးဗီဇဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ား

တားနားေရာဂါစုျဖစ္ရင္ မိန္းကေလးဟာ X ခ႐ိုမိုဆုမ္းတစ္ခု ခ်ဳိ႕တဲ့ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သားဥအိမ္မွာ အမာရြတ္တစ္သွ်ဴး ျဖစ္ေပၚေနႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအခါ အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းထြက္ရွိမႈ မလံုေလာက္ေတာ့ဘဲ ရာသီေသြးဆင္းမႈ အဟန္႔အတား ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တားနားေရာဂါစုရွိတဲ့ မိန္းကေလးေတြက လိင္အဂၤါနဲ႔ ရင္သားေတြ အျပည့္အဝ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ မရွိတတ္ပါဘူး။

Gonadal Dysgenesis

မိန္းကေလးတစ္ဦး ရာသီစတင္မလာတဲ့ အျဖစ္မ်ားဆံုး အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရာသီစတင္မလာခင္မွာ အခ်ိန္မတိုင္ခင္ သားဥဆံုး႐ႈံးမႈ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

သားဥအိမ္တြင္ သားဥမေႂကြႏိုင္ဘဲ ေရအိတ္ငယ္မ်ား ျဖစ္တည္လာေသာ ေဟာ္မုန္းဆိုင္ရာ ေရာဂါစု (Polycystic Ovarian Syndrome)

သားဥအိမ္ေတြထဲမွာ ေရအိတ္ငယ္ေတြ ျဖစ္လာတဲ့ အေျခအေနပါ။ ဒီအေျခအေနမွာ သားဥေႂကြတာကို ဟန္႔တားႏိုင္သလို ပံုမမွန္တဲ့ သားဥေႂကြတာမ်ဳိးကိုလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္းႏွင့္ အစားေလွ်ာ့လြန္ျခင္း

အစားအေသာက္ အေလွ်ာ့လြန္သူ ဒါမွမဟုတ္ အစားအေသာက္ပ်က္တဲ့ မိန္းကေလးေတြဟာ ရာသီေသြး စတင္မလာတတ္ပါဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အာဟာရ အလံုအေလာက္ မရရွိလို႔ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ အလြန္အမင္း က်ဆင္းတာနဲ႔ အာဟာရဓာတ္ ခ်ဳိ႕တဲ့တာေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္းေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ကာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကိုလည္း ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အလြန္ျပင္းထန္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ လုပ္တာေၾကာင့္ ရာသီလာခ်ိန္ကို ဟန္႔တားေစႏိုင္ပါတယ္။

အစပထမ ရာသီေသြးလာၿပီးမွ ရာသီေသြးထိမ္ျခင္း (Secondary Amenorrhea)

မိန္းကေလးတစ္ဦးက ပံုမွန္အတိုင္း အပ်ဳိေဖာ္ဝင္ၿပီး ရာသီေသြးလာေနရင္းကေန ရာသီေသြး ထိမ္သြားတဲ့ အေျခအေနကို Secondary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီအေျခအေန ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက အမ်ဳိးမ်ဳိးပါပဲ။ ဥပမာေတြကေတာ့-

အျပင္းအထန္ နာမက်န္းမႈျဖစ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ေဆးဝါး ေသာက္သံုးရျခင္း

အျပင္းအထန္ နာမက်န္းမႈ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ရာသီေသြးဆင္းမႈ ရပ္တန္႔ႏိုင္သလို ေဆးဝါးတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္လည္း ရာသီေသြး ထိမ္တတ္ပါတယ္။

ေလ့က်င့္ခန္း အလြန္အၾကဴးလုပ္ျခင္း

ေလ့က်င့္ခန္းက က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းေပမယ့္ ေလ့က်င့္ခန္းကို အလြန္အကၽြံ လုပ္တာေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္းအဆင့္ကို ႐ုတ္တရက္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္ကာ ရာသီစက္ဝန္းကို ရပ္တန္႔ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က ႐ုတ္တရက္ က်သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ ႐ုတ္တရက္ ျမင့္တက္လာရင္ ရာသီေသြး ထိမ္တတ္ပါတယ္။

စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း

မိသားစုဝင္တစ္ဦးဦး ေသဆံုးတာ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ အႀကီးအက်ယ္ရတာနဲ႔ လင္မယားကြဲကြာတာတို႔လို အေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ ရာသီစက္ဝန္း ရပ္တန္႔ေစႏိုင္ပါတယ္။ အိမ္ေျပာင္းရတာနဲ႔ မဂၤလာေဆာင္တာတို႔လို အေသးအမႊား အျဖစ္အပ်က္ေတြ ႀကံဳရရင္ေတာင္ ရာသီစက္ဝန္းကို အဟန္႔အတား ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

အက်ိတ္မ်ား

အက်ိတ္ေတြေၾကာင့္ ပ႐ိုလက္တင္ေခၚတဲ့ မိခင္ႏို႔ခ်ဳိ အထြက္မ်ားေစတဲ့ ေဟာ္မုန္းအထြက္မ်ားေစၿပီး ရာသီေသြး ထိမ္တတ္ပါတယ္။

သိုင္းရြိဳက္ေရာဂါေဝဒနာမ်ား

သိုင္းရြိဳက္ေရာဂါ ေဝဒနာေတြေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္းျပႆနာ ျဖစ္ေစကာ ရာသီေသြး ထိမ္တတ္ပါတယ္။

သေႏၶတားေဆးမ်ား

႐ုတ္တရက္ သေႏၶတားေဆး မွီဝဲမႈကို ရပ္တန္႔လိုက္တာေၾကာင့္ သံုးလနဲ႔ အထက္ၾကာတဲ့အထိ ရာသီမလာတာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သံုးလေက်ာ္လို႔မွ ရာသီမလာရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသင့္ပါတယ္။

အခ်ိန္မတိုင္ခင္ သားဥဆံုး႐ႈံးျခင္း

အသက္ ၄၀ မတိုင္ခင္ အေစာပိုင္းအခ်ိန္မွာ ေသြးဆံုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အရြယ္ေတြမွာေတာင္ တစ္ခါတစ္ရံ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သားဥဟာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ရပ္တန္႔လိုက္တာေၾကာင့္ သားဥမေႂကြေတာ့ဘဲ ရာသီေသြး ထိမ္သြားပါေတာ့တယ္။

မိခင္ႏို႔ခ်ဳိ တိုက္ေကၽြးျခင္း

မိခင္ႏို႔ခ်ဳိ တိုက္ေကၽြးတာေၾကာင့္ ရာသီေသြးမလာေအာင္ ဟန္႔တားတတ္ပါတယ္။ မိခင္ႏို႔ခ်ဳိ တိုက္ေကၽြးမႈကို ရပ္လိုက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ရာသီျပန္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက ပံုမွန္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။   

ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆးဝါးတကၠသိုလ္)Ref: By Good Health Originally posted on Yatanarpon/good health/article-70141